Kleptomani (çalma hastalığı, patolojik hırsızlık); kişisel kullanım ya da parasal değeri için gereksinme duyulmayan nesneleri çalmaya yönelik dürtülere karşı koyamama olarak tanımlanan bir dürtü denetim bozukluğudur.
DSM-IV’te dürtü denetim bozukluğu başlığı altında sınıflandırılmasına karşın, çeşitli araştırıcılar kleptomaninin diğer bozukluklarla olan ilişkisine dikkat çekerek, obsesif kompulsif spektrum bozuklukları, affektif spektrum bozuklukları başlığı altında değerlendirilebileceğini ileri sürmüşlerdir. Bununla beraber kleptomani gerçek hırsızlıkla sıklıkla karıştırılabilmektedir. Kleptomanili hastalarda hırsızlıktan önce gerginlik olur ve bu his hırsızlık olduktan sonra haz alma veya rahatlamaya dönüşür.
Hırsızlıkta dürtüsel özelliklerle ilgili hiçbir bulgu yoktur. Davranış artan gerilim, eylemin gerçekleşmesi ve gerilimin yatışması gibi gerçek dürtü denetim bozukluklarında görülen özelliklerin hiçbirine uymaz. Hırsızlık planlıdır ve sıklıkla diğer kişilerle birlikte planlanarak yapılmıştır. Hırsızlıkta nesneler gerçek değerleri nedeniyle çalınmıştır, bu eylemden elde edilen maddi kazanç açıkça bellidir.
Bu durumda ayırıma yardım edecek bir diğer önemli nokta, çalınan nesnenin ne yapıldığını öğrenmek olacaktır. Özellikle kişi çalınan nesneyi başkasına vermiş ya da atmış ise, kleptomani olasılığı daha fazladır. Bazı durumlarda mağaza hırsızları, cezadan kaçabilmek için kleptomaniye sığınabilirler, bu nedenlerle uydurma bozukluk ayırıcı tanıda göz önünde bulundurulması gereken bir tanıdır. Ayrıca bu olayın hırsızlık olarak değerlendirilmesi için, yapan bireyin yaptığı olayın sebep ve sonuçları değerlendirebilecek olgunlukta olması gerekmektedir. Yani bir çocuğun yaşı küçükse, zekâ geriliği varsa veya diğer psikiyatrik problemlerin olmaması gerekmektedir.
- Özellikle çocuk yaşlarda başlayan çalma hastalığını aileler masumca karşılasa da bunun ileriki yaşlarda nasıl etkileri oluyor?
Çocuk ve ergenlerde görülen kleptomani eğer zamanında tedavi edilmez ise kalıcı olabilir ve ileride adli problemler ve diğer psikiyatrik hastalıklara dönüşme açısından ciddi risk teşkil eder.
-Bu tür hastalıklar genellikle çocukluktan itibaren mi başlar, yoksa daha önce hiç hırsızlık yapmamış biri belli bir yaştan sonra aniden başlayabilir mi?
Kleptomaninin başlangıç yaşı değişken olmakla berber en çok ergenlik döneminde (15-20 yaşlar) görülmektedir. Bununla beraber yetişkin dönemde başlayan vakalara da rastlanmaktadır. Ergenlikten önce çok nadir görülür.
Kleptomaninin Nedenleri Nelerdir?
Kleptomaninin nedenleri tam olarak aydınlatılamamakla birlikte birçok etmenin kleptomaniye yol açabileceği düşünülmektedir. Kleptomani kimi olgularda beyin hastalıkları, nörolojik bozukluklar ve zekâ gerilikleriyle ilişkili olabilir.Kleptomani ile ilişkilendirilen psikiyatrik hastalıklar arasında duygu durum bozuklukları, anksiyete bozuklukları, yeme bozuklukları, obsesif kompulsif bozukluklar, cinsel işlev bozuklukları, madde kötüye kullanımı ve kişilik bozuklukları yer almaktadır. Kleptomani, kadınlarda erkeklere oranla daha fazla görülmektedir.
Kleptomanik olguların çocukluk döneminde cinsel ya da fiziksel örselenmelerin bulunduğu düşünülmektedir. Çocukluk dönemlerinde cinsel istismara uğramış kişiler, erişkin yaşamlarında depresif belirtilerinin olması, cinsel sorunlarının ve rahatsız edici cinsel fantezi ve düşüncelerinin bulunması, ara ara disosiyatif dönemler yaşamaları yönlerinden kleptomanlarla benzerlik göstermektedirler. Çalma dürtüsünün bedendeki opioid’lerde aşırı bir artışa neden olduğu, bunun kişi de strese yanıt olarak ortaya çıkan bedensel durumlara benzediği belirtilmiş ve kleptomaninin de kişinin duygulanım durumlarını düzenlemede , aşırı uyarılmayı yatıştırmada etkili olabileceği öne sürülüyor.
Tedavisi Mümkün Mü?
Tedavi erken dönemde daha başarılı olmakla birlikte kesin iyileşme yüzde yüz değildir ve ileri dönemde davranışlarda tekrarlar olabilmektedir. Tedavide psikoterapi ve ilaçlar kullanılmaktadır. Psikoterapide iç görü kazandırmak, duyarsızlaştırmak ve diğer yöntemler kullanılmaktadır. İlaç tedavisinde antidepresanlar ve duygu durum düzenleyiciler etkili bulunmuştur.
Çocuklarda hırsızlığın önüne geçmek için ne gibi tedbirler alınmalı? Ailelere bu konuda ne tavsiye edersiniz? Bu süreçte aileler nasıl bir yol izlemeli, çocuğa olan tepkileri nasıl olmalı?
Küçük yaşlarda görülen çalma davranışında çocuk kötü bir şey yaptığını bilmez. Bunun bir başkasının malını izinsiz almak olduğunu, toplum kurallarına uymayan bir durum olduğunu ve yapılmaması gerektiğini yaşı büyüdükçe anne ve babasından, çevreden ve toplumsal kurallardan öğrenir. Ancak bazen, bu kuralları bilen çocukların da çalma davranışında bulunduklarını görürüz.